خويشتن داری
خويشتن داری يک مکانيسم دروني مداخله گر است که باعث مي شود فرد افکار، عقايد يا تمايلات نادرست يا زيان آور خود را که به ذهن می رسد به عمل تبديل نکند. اين فضيلت به فرد ياد میدهد رفتارهايش را تنظيم کند و خود را با واقعيت تطبيق دهد نه واقعيت را با خود.
بسیاری از افراد اسیر و تسلیم محض امیال گذرای خود هستند و با اینکه ممکن است بدانند با ارضاء این امیال در دراز مدت به خود و دیگران آسیب می زنند ، از روی عادت و نه از روی اراده رفتار می کنند و سپس دچار عذاب وجدان شده و احساس گناه به آنها دست می دهد .
ایستادگی در برابر میل و هوس ، ریشه همه مقاومتهای احساسی برای کنترل نفس است. در حوزه هیجانات به کسی که قادر به رهبری هیجانها و امیال گذرا و به تاخیر انداختن بروز هیجانها و تسلط بر نفس است، خویشتندار گفته می شود. خویشتنداری و به تاخیر انداختن ارضای خواسته ها برای رسیدن به هدف، جوهره اساسی کنترل عاطفی خویشتن ( یعنی توانایی پس زدن میل و هوس در راه خدمت به هدف، خواه این هدف راه اندازی نوعی کسب و کار باشد، خواه حل یک معادله جبری یا دستیابی به یک جام قهرمانی ) است .
افراد خویشتندار ،اعتماد به نفس بالایی دارند . احساس خوبی نسبت به خود دارند. از نظر اجتماعی با کفایت ، شایسته ، کارامد ، متکی به نفس و توانا هستند . با مشکلات زندگی دست و پنجه نرم می کنند . آنها تحت فشارهای روحی کمتر دچار دستپاچگی ، ترس و عقب نشینی می شوند . ناملایمات را با آغوش باز به مبارزه می خوانند و در هنگام بروز مشکلات هرگز تسلیم آنها نمی شوند و به رویارویی با آنها می پردازند و قادر هستند برای رسیدن به اهداف خود ، خشنودی و رضایت خاطر خود را به تعویق بیندازند و توانایی کمک به دیگران را در شرایط دشوار دارند .
اما افرادی که در مقابل امیال خود ، خویشتندار نیستند ، اغلب خود را افرادی بی ارزش و بی لیاقت می دانند و در هنگام مواجهه با فشارهای روحی خود را می بازند و عقب نشینی می کنند، از عدم کفایت و شایستگی خود ناراضی هستند.
خویشتن داری یک مهارت است و می توان با استفاده از روش های مختلف آن را تقویت کرد
ایجاد تعهد در فرد یکی از روشهای بسیار موثر برای تقویت خویشتنداری است. البته این تعهد باید متناسب با توانایی های فرد باشد.
مسئولیت پذیری (من مسئول اعمالم هستم) در قبال رفتار ها پرت کردن حواس به سمت موضوع دیگر
ترک کردن موقعیت
ارضاء خواسته را به عنوان پاداشی برای انجام فعالیت های مفید ، نیایش، کمک به دیگران و… قرار دهید (معمولا بعد از این کارها احساس پشت خواسته از بین می رود و لذا دیگر تمایلی برای انجام آن خواسته وجود ندارد).
پاداش در نظر گرفتن برای خود در صورت به تاخیر انداختن عادت و ارضاء نکردن امیال زودگذر
مکث کردن و عاقبت اندیشی
به تعویق انداختن و ارضا نکردن سریع خواسته ها
قرار نگرفتن در موقعیت و شرایطی که ممکن است منجر به ارضاء خواسته ها شود.
فرآيند خويشتن داري شامل چهار مرحله است
.1 تعيين اهداف و استانداردها
هر شخص براي خود اهداف خاصي دارد و براي دستيابي به آنها از هنجارهای ويژه ای پيروی می کند. کسي که می خواهد خود را کنترل کند، قبل از هر چيز بايد بداند که می خواهد به چه سمتی حرکت کند و از وضع موجود خود، به سوی چه وضع مطلوبی در حرکت است. در اين مرحله فرد به خود متعهد می شود که از برخی رفتارها پرهيز نمايد و يا خود را به انجام دادن پاره‌ای از کردارها مقيد نمايد که آنها را مطلوب مي‌داند.
2.اقدامات رفتاری
دومين مرحله در فرآيند خويشتن داری عبارت است از برداشتن قدم براي تحقق هدفی که فرد برای خود تعيين کرده است. اين مرحله در واقع همان رفتار و عمل او است. در مقايسه با فرآيند کلی کنترل، رفتار در واقع همان عملکرد فرد در جهت تحقق اهداف از پيش تعيين شده است.
.3 خودارزيابی
سومين قدم در فرآيند خويشتن داری عبارت است از انطباق اهداف فرد با عملکرد خود بر اساس استانداردهای مورد نظر. به عبارت ديگر, در اين مرحله فرد اقدام به ارزيابی عملکرد خود ميی نمايد که تا چه حدی توانسته است در تحقق اهداف و آرزوهای خود موفق باشد.
الف – عملکرد فرد بيش از انتظاری است که از خود داشته و توانسته است اهداف مورد نظر را کاملاً پوشش دهد، که در اين صورت حاصل آن رضايتمندی فرد از عملکرد خويش و يا “خود رضايتی” و اعتماد به نفس است.
ب – عملکرد فرد کاملاً با اهداف از قبل تعيين شده انطباق دارد، که در اين صورت فرد به آنچه می خواسته رسيده است.
ج – عملکرد و رفتار او با اهداف مورد نظر، فاصله دارد، که در اين صورت لازم است که فرد در برنامه ريزی و راهکارهای رسيدن به اهداف خود تجديد نظر کند.
4.مديريت خود
در آخرين قدم از فرآيند خويشتن داری، فرد بر اساس مقايسه عملکرد و رفتار با اهداف و استانداردها (آرزوها و آمال)، تلاش می نمايد که به اصلاح خود بپردازد و ضعف‌های احتمالی موجود در رفتار خود را برطرف نمايد. قطعاً در اين مرحله پاداش و تنبيه، خود مي تواند در اصلاح رفتار در فرايند خويشتن داري نقشی بسزا داشته باشد.
